in aantocht wordt het debat over de westerse cultuur en de islam weer aangescherpt. Het debat liep zelfs weer in uit in een conflict-situatie naar aanleiding van een film die momenteel op you tube te zien is en die anti-islamitisch zou zijn. Hoog tijd dus om even te kijken naar wat er hier in werkelijkheid aan de hand is. Eerst en vooral moeten we proberen de achtergrond en de oorsprong van deze zogenaamde tegenstelling te begrijpen.
In een notendop.
In de middeleeuwen was de religie in de westerse cultuur overheersend. Zowel de economie als de wetenschap, de moraal en de kunst waren ondergeschikt aan religie. Die overheersende, laten we gerust zeggen, verstikkende positie van de religie werd in de renaissance drastisch doorbroken. Aan de ene kant begon de wetenschap zich volledig zelfstandig te ontwikkelen. De ontdekkingen van Galilei - de Aarde is rond en cirkelt rond de Zon; het is niet andersom! - zijn daar een voorbeeld van. Denk ook aan mannen als Francis Bacon - Men dient de leeuw aan zijn staart te trekken! Aan de andere kant ontwikkelde Calvijn het protestantisme op een manier waarbij de afstand tussen de mensen en God onoverbrugbaar groot werd. Onder andere Max Weber heeft laten zien dat dit heeft meegebracht dat de protestantse gelovige zich niet meer naar de hemel maar naar de wereld ging richten. De gedachte daarbij was dat succes in werelds werk en/of in een beroep een teken kon zijn van uitverkoring. Het was deze filosofie die leidde tot de bevrijding van de economie. Geen wonder dat het kapitalistische marktsysteem zich 'bijzonder krachtig' kon ontwikkelen, de technologische 'vooruitgang' een hoge vlucht nam en dat een enorme 'welvaart-stijging' het licht zag.
Vandaag zijn we 2012 en heeft dit systeem zich over de hele wereld verspreid (lees: opgedrongen). Eerst onder invloed van het kolonialisme, later de door de zogenaamde een-makende krachten van de handel en het kapitaal-verkeer. We leven met z'n allen in een tijd van globalisering... hoera! Maar is dat wel zo fantastisch? Het Westen houdt de wereld graag voor dat zij een cultuur heeft doen ontstaan waarin de verschillende terreinen van menselijke activiteit - economie, wetenschap, moraal en kunst - veel vrijer werden, 'minder onderworpen aan de dogma's en de heerschappij van de kerk'. In de wetenschap kon mijn 'vrijelijk' onderzoek doen; in de moraaltheorie kon men vrijelijk speculeren over wat goed was en wat niet, en de kunst kon haar eigen onderwerpen kiezen in de natuur en het leven van de mensen. De politiek boog zich over de afschaffing van de slavernij, pers-'vrijheid', enzovoort. Wat het Westen niet volledig beseft, is dat het alles behalve vrij is. Zij houdt haar blik immers enkel en alleen op de toekomst gericht. Vooral in de economie, die zoals gezegd zo'n grote 'welvaart-stijging' mogelijk heeft gemaakt, is het winst-streven, het eigenbelang en het consumisme allesoverheersend. Het allernieuwste van het allernieuwste is nog niet nieuw genoeg. Wat denk jij dat het resultaat is van zulk een eenzijdig beleid?
De crisis waarin het Westen zich momenteel bevindt gaat oneindig veel dieper dan men over het algemeen aanneemt of vermoedt. De slogan 'God is dood!' heeft de westerse mens niet alleen 'vrij' gemaakt maar al zijn sociale normen en waarden als het ware ons-waard. Simpel gezegd? Het is niet omdat het christen-dom het destijds aan het verkeerde eind had dat alle religie slechts iets voor halfgare idioten is!
Kijk, de zin en het doel van ware religie is om de mensheid tot eenheid te brengen, want in ware religie gaat het telkens weer om het hernieuwen van het eeuwigdurende verbond: het verbinden van de mens met de Ene. En of je die Ene nu God noemt, of Allah, Jahwe of de Tao doet er niet toe. Woorden zijn in die zin slechts vormen.
Van tijd tot tijd zijn er boodschappers geweest - verlichte geesten - die zich heel sterk bewust waren van het Licht van dat Ene Wezen en zij hebben de mensen daarover verteld. Maar zij brachten een bepaalde boodschap over die een antwoord gaf op de vragen van de mensen in die tijd.
Wanneer we nu kijken naar de wereld van de islam, dan zien we dat de islamitische wereld gekenmerkt wordt door een conservatieve geest. Moslims kijken naar het verleden, naar de 'gouden eeuw' van hun profeet Mohammed en zijn volgelingen. Het ideaal van elke moslim is om zoals Mohammed te leven en een ideale maatschappij te vormen zoals die was ten tijde van deze Profeet. Daarom is de islam ook een zeer praktijk-gerichte religie. In de islam ligt de nadruk op 'ortho-praxis' terwijl die bij het christen-dom op 'ortho-doxie' of het 'juiste geloof' ligt. Hier kom ik zo meteen op terug.
Deze conservatieve geest zorgde ervoor dat de islamitische filosofen sterk beïnvloed bleven door Oude denkers. Vanaf de late elfde eeuw ontwikkelde Al Ghazali een 'nieuwe' wijsheid die 'terug'-greep naar de volledige integratie van theologie, filosofie en mystiek. Deze 'nieuwe' wijsheid leefde nog lang voort, tot in de achttiende en negentiende eeuw, in ook wel vernieuwende vormen. Wanneer het lijkt alsof zij daarbij geen nieuwe grond cultiveert, dan komt dat doordat deze mystieke benadering van de filosofie van de schepping, diametraal tegenover de westerse wetenschappelijke staat. En hier belanden we bij de kern van de zaak.
In Universeel Soefisme heeft Dr. Witteveen dat verschil op de volgende manier beschreven: 'De wetenschap werkt met steeds meer toegespitste analyse en verfijnde observatie, de mystiek dringt ineens door tot de kern en ontdekt in een synthetische, innerlijke visie de essentiële aard en onderlinge samenhangen van de schepping.'
Zie je, op deze wijze behield de islamitische cultuur een eenheid van wereldbeeld en vermeed ze het conflict tussen religie en wetenschap dat het religieuze (lees: spirituele) leven in het Westen zo heeft ondermijnd. De prijs die de islamitische wereld daarvoor betaalde, was dat zij in de ogen van het Westen ernstig achterbleef in zowel wetenschappelijke als technologische ontwikkeling. Wat het Westen 'vooruitgang' heeft genoemd is in de ogen van de islamitische wereld echter alles behalve vooruitgang want hoe kan er van vooruitgang sprake zijn als die gebaseerd is op loskoppeling en niet op eenheid?
Het individu moest leven volgens God wet, de sharia, en het maatschappelijk leven van de moslims, zoals Karen Armstrong duidelijk heeft beschreven, moest ook in overeenstemming zijn met het ideaal van de Koran, van een rechtvaardige egalitaire maatschappij. In dit ideaal paste geen scheiding van staat en maatschappij. Men zou geen enkel deel van het leven kunnen afschermen van religie. Er moest eenheid van leven zijn. De politiek zou geheiligd moeten worden.
Om nu terug te komen op die diametrale ontwikkeling.
Telkens wanneer diepgaande tegenstellingen van deze aard aan het licht komen, krijgen ze de kans geboden een brug te slaan. In dit geval kan de brug enkel worden geslagen als men de positieve punten van beide kanten benadrukt en niet, zoals dat vandaag stelsel- of dwangmatig het geval is, enkel de negatieve! (Vandaar dat ik het woord pers-'vrijheid' hierboven tussen aanhalingstekens plaatste.)
De westerse en islamtische cultuur zijn elkaars schaduw en zoals elke diepte-psycholoog of Jung-kenner weet, is de schaduw slechts je onbewuste tegenpool.
Conclusie.
Diep, heel diep vanbinnen, ergens ver weggestopt, wil de westerse mens erg graag terugkeren naar eenheid. Hij wil zijn waarden en normen terug, hij wil zijn lichaam, zijn geest, ja zelfs zijn transcendente of trans-persoonlijke geest terug. Hij wil vrede en niet langer gek worden gemaakt door die eindeloze stroom van negatieve berichten en die nieuwe vorm van slavernij die mensen als gekken doet werken en rondrennen en kopen en kopen en kopen zonder werkelijke vervulling en intens, waarachtig geluk. Omdat dit diepe verlangen naar harmonie lang geleden werd weggestopt, vreest hij het telkens het naar de oppervlakte komt want dan zet het zijn vertrouwde wereld op zijn kop. En het komt naar de oppervlakte! Wees daar maar zeker van! Daarvan is zelfs de liefste moslim-buur een voorbeeld. (Help! Ze palmen de volledige buurt in! Help! Ze staan zelfs op de verkiezingslijsten!)
Om zijn eigen angst te onderdrukken, wil de westerse mens liefst alles onderdrukken wat hem aan die angst doet denken. Ja, ook die lieve moslim-buur moet het dan ontgelden en krijgt dan boze blikken toegeworpen. En als er dan eens een niet zo lieve moslim zijn mond opentrekt, dan lijkt een uitval gerechtvaardigd, nietwaar? Hij vraagt er toch zelf om?
Diep, heel diep vanbinnen, ergens ver weggestopt, wil ook de moslim erg graag terugkeren naar eenheid. Dat terugkeren is zo een vanzelfsprekendheid en neemt zo zijn leven in beslag dat hij maar niet begrijpt dat het Westen dat niet lijkt te willen. Wat is er toch met dat Westen aan de hand dat het zich zo blind staart op de toekomst? Wat bezielt het Westen dat het zijn oude waarheden als waardeloze prullen achter zich aansleept? Snapt het Westen werkelijk niet dat alles staat en valt met eenheid rondom een goddelijk wezen? Denkt het werkelijk dat het alles zelfstandig doet, dat het zonder de levenskracht van de Ene niet eens zou bestaan? En waarom probeert het zijn onmenselijke ongeloof - zijn verachting voor de diepste schoonheid van het leven - zo hardnekkig op te dringen aan iedereen op deze planeet? Begrijpt het Westen niet dat haar waarheid van een zogenaamd niveau is? Het is geen doorleefde Waarheid; geen weten-schap maar slechts een veelvoud aan meningen die elkaar bekampen, ja, elkaar zelfs op eigen terrein een dolk in het hart steken...
Wat een angstaanjagend monster is dit Westen! Wat een blinde, egoïstische veelvraat! Hier moeten we ons danig tegen verzetten en, als het erop aankomt, zullen we ons dienen te verdedigen ook...
En zo komt het, beste lezer, dat beide partijen elkaar uit angst steeds grotesker te lijf gaan, terwijl inzicht in elkaars situatie en stipulatie van elkaar positieve punten alle verschil zou kunnen maken.
Het is zo simpel, als eenvoud niet het moeilijkst van alles was! Een oog dat kijkt naar het verleden + een oog dat kijkt naar de toekomst = een blik die zich richt op het heden en daar ontdekt dat er geen grenzen bestaan dan slechts die, die we als onwetende mens zelf opwerpen. Kom dan, broeders en zusters, omhels elkaar en leer van elkaar datgene wat geleerd dient te worden opdat vrede op deze planeet kan bestaan.
